Et-Tarikatü'l-Muhammediyye; Muhteva Analizi, Kaynakları ve Kaynaklık Değeri

İlkeli, azimli ve mütevazı bir duruşla ilme adanmış bir hayatın; samimi, düzeyli ve tavizsiz bir irşadın tarihimizdeki en belirgin simalarından biriolan Birgili Mehmed Efendi (1523- 1573), ömrünün son on yılında II. Selimin hocası Atâullah Efendi tarafından kendi adına yaptırılan Birgi Dârul-hadîsinde baş müderris olarak görev yapmış ve kıymetli eseri et-Tarîkatül-Muhammediyye ves-Sîretül-Ahmediyyeyi bu süre zarfında kaleme almıştır. İlim mirasımızın seçkin ürünlerinden birisi olan bu ahlâk klasiği, öncelikle Mâtürîdî mezhebinin görüşleri ışığında sağlam bir inancın esaslarını ele almakta, ardından övülen ve yerilen ahlâk özelliklerini takva kavramı etrafında derlemekte, bu arada da Hanefî fıkhının bazı meselelere bakış açısını yansıtmaktadır. Osmanlıda ihtişamın duraklamaya yüz tuttuğu dönemde yaşanan dinî ve ahlâkî bunalımlara dair tanımlamaları, bir ahlâktasavvuf kaynağı olmasının yanı sıra sosyal tarih açısından da eseri değerli kılmaktadır. Müellifin, inanç ve ibadet hayatına sirayet eden bidatlara karşı toplumu uyararak Resûl-i Ekremin sünnetini yaşanılır kılma gayesi, kitaba hâkim olmuş durumdadır. Kapsamlı bir konu yığınını tek ciltte ustaca özümseyen ve sağlam bir literatürden beslenen Birgilinin akıcı ve etkileyici üslûbu, Tarîkayı haklı bir şöhrete kavuşturmuştur. Eser, iki kapak arasında toplandığı günden itibaren çok farklı ırktan, mezhep ve meşrepten ilim adamı arasında büyük itibar görmüştür. Fakat belki de geniş kitlelere hitap etme ve derin tesirler bırakma imkânına kavuştuğu en zengin alan vaazlar, sohbetler ve ders halkaları olmuştur. Elinizdeki bu çalışmada Tarîka, isminin taşıdığı anlam zenginliğinden başlamak üzere bütün yönleriyle ele alınarak incelenmiş, kaynakları irdelenmiş ve üzerinde yapılan şerh, tercüme, ihtisar gibi çalışmalar tanıtılmıştır.